چون سایز سیم و کابل برق رابطه ای مستقیم با ظرفیت جریانی آنها دارد؛ توجه به روشهای رایج سایز بندی میتواند در انتخاب درست سیم و کابل و خرید مناسب، تأثیر مثبت بگذارد.
سایز بندی سیم و کابل برق در استاندارد IEC
در فرمول مقاومت اُهمی R=ρ×l/A، رابطه میان سطح مقطع (A) و مقاومت (R) برعکس است. هر چه قدر سطح مقطع یک رسانای الکتریسیته بیشتر باشد، مقاومت اُهمی آن در واحد طول کمتر بوده و توانایی عبور جریان بالاتری را داراست.
شاید همین موضوع بهانه ای مناسب باشد تا مطابق استاندارد IEC از سطح مقطع هادی سیمها و کابلها برای سایز بندی آن استفاده گردد. یکا یا واحد اندازه گیری سطح مقطع کابل و سیمهای برق، میلیمتر مربع (mm²) است.
فهرست زیر به سایز بندی سیم و کابل برق مطابق با استاندارد جهانی IEC 60228 اشاره دارد. در این روش سایزبندی، معیار سطح مقطع یا همان مساحت هادی سیم و کابلها میباشد:
- 0.5، 0.75، 1، 1.5، 2.5، 4، 6، 10
- 16، 25، 35، 50، 70، 95
- 120، 150، 185، 240، 300
- 400، 500، 630، 800
- 1000، 1200، 1600، 2000
- 2500، 3000 و 3500
چنانچه در محاسبات برای انتخاب سایز کابل و سیم برق به اعدادی غیر از جدول بالا رسیدیم؛ نزدیکترین سایز استاندارد و ترجیحاً رنج بیشتر را بر میگزینیم. برای مثال، اگر در محاسبه سطح مقطع 5 میلیمتر مربع به دست آمد، نمره 6 را انتخاب میکنیم.
سایز بندی بر اساس استاندارد AWG
دو دیگر روش سایز بندی سیمهای برق، استاندارد آمریکایی AWG است. در ایران، بیشتر از روش قبلی برای دسته بندی سایزی سیم و کابل برق استفاده میگردد. البته برای برخی محصولات مانند سیمهای قلع اندود، کابلهای ابزار دقیق و کامپیوتری و کابل شبکه، AWG نیز به کار میرود.
«در این استاندارد كه در سال 1857 طراحی شد، به ازای هر مرحله از کشش معادل 10.947% کاهش در قطر، 20.75% کاهش در سطح مقطع و 26.098% افزایش در طول سیم تعریف شده است. به طور مثال، سیم با قطر 8.252 میلیمتر كه به عنوان مبدأ تغذیه دستگاههای کشش سیم در صنایع سیم و کابل ايران رایج است دارای AWG برابر صفر است و در صورتی كه به اندازه يک AWG كشیده بشود، دارای قطر نازکتری معادل 7.34 میلیمتر خواهد شد. در واقع با افزايش AWG، سیم نازکتر خواهد شد.»¹
جدول تبدیل AWG به mm²
در جدول زیر، مقایسه ای میان استاندارد سایز بندی IEC و AWG صورت گرفته است. میتوان برای معادل سازی به آن رجوع نمود. برای نمونه همان طور که در جدول میبینیم، 16 AWG برابر با 1.31 میلیمتر مربع است. نزدیک ترین رنج استاندارد IEC به آن، سیم نمره 1.5 خواهد بود.
برای سایزهای بزرگتر از چهار صفر گیج، از روش Thousand Circular Mils or Kcmil استفاده میگردد.
1: مهندس حسن خدایاری، معرفی سیستم نامگذاری AWG، نشریه داخلی صنعت سیم و کابل، شماره 63، تابستان 1395